Mobbing iş yerlerinde bir kişi veya grubun, başka kişiye yaptığı psikolojik taciz, şiddet gibi davranışları içermektedir.
Mobbing kavramını son yıllarda sık sık duymaya başladık. Böyle olunca konuyu sizler için ayrıntılı bir şekilde derleyip öğrendik. En yalın anlamıyla işyerinde psikolojik taciz olarak nitelendirilen mobbing, patronların çalışanlarına ya da bir kişinin / kişilerin iş arkadaşına gösterdiği psikolojik baskı olarak tanımlanır.
Kabadayılık olarak nitelendirilebilen mobbing, özünde fiziksel bir aktivite içermez. Bu bağlamda aslında duygusal saldırı diyebiliriz. Irk, yaş, cinsiyet ayrımı yapılmaksızın rahatsızlık verme, kötü davranış gibi eylemler bir kişiye yapılıyorsa bu mobbing olarak adlandırılır. Mobbing’in birçok türü bulunmaktadır.
Mobbing, tamamen sosyal ve psikolojik olarak etki etme temelinde gerçekleşir. Kendi içerisinde çeşitleri bulunur bunlara değinmek gerekirse; düşey psikolojik taciz (üst konumdan astlara), yatay psikolojik taciz (benzer görevlerdeki kişiler arasında), dikey psikolojik taciz (çalışanın yöneticiye) şeklinde mobbing’in çeşitleri bulunmaktadır.
Mobbing kelimesinin kökeni Latinceye dayanmaktadır. Kökenine göre; psikolojik şiddet, taciz, baskı olarak tanımlanır. Aslında kişiye yapılan mobbing’in altında davranışlarla kişiyi yıldırmak yatmaktadır.
En genel anlamıyla iş yerlerinde görülen psikolojik terör eylemidir. Mobbing uygulayan, uygulatan kişiler çoğunlukla ortak özellikler göstermektedir buna şaşırmamak gerekiyor. Mobbing uygulayan, uygulanan kişiler üzerinde azı etkilere neden olmaktadır. Kutuplaşma içerisindeki gruplar içerisinde bulunan güçlüler, güçsüz olan gruplara sıklıkla mobbing uygular. Günümüzde sosyoloji ve hukuk olmak üzere çeşitli alanlar bu konu üzerinde çalışmalar yapmaya başlamıştır.
Son olarak toparlamak gerekirse mobbing bazı meslek gruplarında çoğunlukla görülmektedir. Araştırmalara göre sağlık, eğitim ve sosyal hizmet gibi alanlarda çalışanlara yönelik mobbing’in daha çok yapıldığı gözlemlenmiştir. Mobbing özünde kişide kıskançlık duygusuyla ortaya çıkmaktadır. Üstler altındakilere, pozisyonu tehlikeye giren kişi kendini güvence altına almak için iş arkadaşlarına, başarısız konumda olan başarılı olan arkadaşlarına uygular.
Mobbing uygulayan kişilerin özellikleri ?
Mobbing uygulayan kişiler genellikle korkak tiplerdir. Çoğunlukla güçlü olma isteğini içlerinde taşırlar adeta iktidar olma isteğini gizleyemezler. Bu noktada hırsları o kadar ciddi boyutlara gelir ki iftiralara, hilelere kolaylıkla başvurabilirler. Dışarıdan insanlara antipatik bir görünüm verebilirler.
Bu tiplerin kendilerine belirledikleri hedefler aşağılama, dalga geçme, dışlama, düşmanca tavırlar takınma ve kendisini kötü hissetme gibi evrelerden oluşmaktadır.
Mobbing türleri nelerdir ?
Bu davranış türünde yazılı, sözlü tehditlerin yanında sürekli iletişimi bozmaya yönelik davranışlar görülmesi olağandır. Mobbing’in uygulandığı alanlarda sizinle kimse muhattap olmaz, sizlere diğer kişilerden ayrılmış olmanız hissi empoze edilmeye çalışılır. Süreç içerisinde arkanızdan sürekli olarak konuşulması türün bilinen en temel davranışlarından biridir.
Şahsınıza yönelik zaman zaman söylentiler çıkabilmektedir. Buradaki temel amaç özgüveninizi zedelemek, zarar vermek. Fiziksel olarak ağır işler sizlere yıkılır. Süreç içerisinde cinsel taciz bile olasıdır. Mobbing iş akışı içerisinde anlaşmazlıklar neticesinde ortaya çıkabilmekte. Uygulayan kişi bunu fark eder etmez devamını getirmekte kararlı olur ve süreç mevcut akışı içerisinde sürer gider.
Mobbing farklı şekillerde gerçekleştirilebilir. En çok bilinenleri şu şekilde sıralamak mümkün;
- Bireyi görmezden gelme tamamen yok sayma.
- Ortamda tecrit etmeye yönelik davranışlar.
- Küsme, ortada olmayan davranışlar nedeniyle tavır takınma.
- Çalışanın işten ilişkisini kesmesini sağlayacak davranışlar gerçekleştirme.
- Konuşurken sözü kesme veyahut herhangi bir şey anlatılırken ciddiye almama.
- Çalışanın gerçekleştirdiği görevi tamamlayamaması için gerçekleştirilebilecek azami zorluğu gösterme
- İşyerinde kişiye yönelik asılsız söylemler ve dedikodular ortaya atma.
- Bireyi aşağılayıcı, rencide edici lakaplar yakıştırmak.
- Kişinin yaptığı işi beğenmeme, küçümseme ve sürekli eleştiri getirme.
- Kaba, aşağılayıcı cümleler ile bireyi rencide etmeye yönelme.
- Cinsel tacize yeltenme.
- Motivasyonu sekteye uğratacak davranışlara imza atma.
- Bireye görevinden farklı olarak işler vermek mobbing türleri arasında gösterilmektedır.
Mobbing gören kişi üzerindeki etkileri nedir ?
Mobbing bireyin meslek hayatına, benlik duygusuna zarar vermekle beraber sürekli kendisinden kuşku duymasına neden olmaktadır. Bu davranışa maruz kalanlar kendilerine olan güveni kaybeder ve paranoya haline girerler. Mobbing uygulanan kişi bulunduğu ortamda kendisini huzursuz hisseder, korku ve utangaç halinde bir davranış haline bürünür.
Bireyler herhangi bir yere gitmek istemezler. Daha sonra ilerleyen aşamalarda uyku sorunlarıyla boğuşurken, ağlama krizlerine, panik atak veyahut kalp krizine kadar varabilecek ciddi rahatsızlıklara yakalanabilirler.
Konsantrasyon bozukluğu, ağlama, alınganlık gösterme, özgüvende azalma, kendini sosyal ortamlardan soyutlama, depresyon hali en gözle görülen mobbing davranışının etkileridir. Daha ciddi etkilerine değinmemiz gerekirse; uyku bozuklukları, tansiyon tutarsızlıkları, anksiyete, işe geç kalma ve bunun yanında işten erken çıkma isteği, alkol ve ilaç kullanma, iştahsızlık mide ve bağırsak sorunları gözlemlenir.
Uzun süre mobbing’e maruz kalanlar panik atak, anksiyete, depresyon, kalp krizi ve daha ciddisi intihar’a, cinayete gidebilen durumlara maruz kalabilmektedir.
