İçerik
Hukuk sisteminde bireylerin haklarını kullanma ve yükümlülüklerini yerine getirme yeteneği, toplumsal düzenin temelini oluşturur. Bu bağlamda, “tam ehliyet” kavramı, kişinin özgür iradesiyle hukuki işlemlerde bulunabilmesini ifade eder. Peki tam ehliyetli olmanın şartları nelerdir? Türk Medeni Kanunu’na göre bu statü nasıl kazanılır veya kaybedilir? Bu makalede, tam ehliyet nedir sorusunu detaylarıyla ele alacak, hukuki sonuçlarını ve pratik örneklerini inceleyeceğiz.
Tam Ehliyet Nedir?
Tam ehliyet, bir kişinin kendi iradesiyle hukuki işlemler yapabilme, haklarını kullanma ve borç altına girme yeteneğine sahip olmasıdır. Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 10-12, bu kavramı “fiil ehliyeti” başlığı altında düzenler. Tam ehliyetli bireyler, sözleşme yapma, dava açma, mirasçı olma gibi tüm hukuki süreçleri bağımsızca yönetebilir.
Tam Ehliyetli Olma Şartları
TMK Madde 11’e göre, tam ehliyet kazanmak için iki temel koşul aranır:
- Erginlik (Reşit Olma): Türk hukukunda erginlik yaşı 18’dir. Evlenme veya mahkeme kararıyla 17 yaşında da erginlik kazanılabilir.
- Ayırt Etme Gücü: Kişinin davranışlarının hukuki sonuçlarını anlama ve yönetme becerisi.
Örneğin, 20 yaşındaki bir birey, sağlıklı karar alma yetisine sahipse tam ehliyetli sayılır ve bir ev satın alabilir veya kredi çekebilir.
Tam Ehliyet ile Sınırlı Ehliyet Arasındaki Fark
- Tam Ehliyet: Kişi tüm hukuki işlemleri tek başına yapabilir (TMK Madde 12).
- Sınırlı Ehliyet: Yaş, akıl sağlığı veya vesayet gibi nedenlerle ehliyet kısıtlanmıştır. Örneğin, 16 yaşındaki bir çocuk, veli izni olmadan araç alamaz.
Tam Ehliyet Kaybı: Hangi Durumlarda Sınırlanır?
Tam ehliyet, bazı istisnai durumlarda mahkeme kararıyla kısıtlanabilir:
- Akıl Hastalığı veya Zayıflığı: TMK Madde 405’e göre, kişinin davranışlarını kontrol edememesi durumunda vesayet altına alınabilir.
- Savurganlık veya Uyuşturucu Bağımlılığı: Malvarlığını tehlikeye atan bireylerin ehliyeti sınırlanır.
Bu durumda, kişi kısıtlı ehliyetli sayılır ve yasal işlemleri için vasi atanır.
Tam Ehliyetin Pratik Sonuçları
- Sözleşme Özgürlüğü: Tam ehliyetli bireyler, kira kontratından şirket kurmaya kadar tüm sözleşmeleri imzalayabilir.
- Miras Hakkı: Mirası reddetme veya kabul etme yetkisi tamamen kendisine aittir.
- Dava Açma: Mahkemelerde taraf olarak yer alabilir ve hukuki süreçleri yönetebilir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
S1: 17 Yaşında Evlenen Biri Tam Ehliyetli Olur mu?
Evet. TMK Madde 11’e göre evlenme ile erginlik kazanılır ve kişi tam ehliyetli sayılır.
S2: Tam Ehliyet Kaybı Kalıcı mıdır?
Hayır. Akıl sağlığına kavuşan veya savurganlıktan vazgeçen kişiler, mahkeme kararıyla ehliyetlerini geri alabilir.
